نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید مجید هاشمی ¹
• رسول رضائی ²

¹ استادیار گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران.

² دانشجوی کارشناسی معماری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران.

چکیده

حرم ائمه اطهار(ع) و امامزادگان، مکانی معنوی برای عبادت و کسب معرفت است. خلاقیت فضایی در پاسخ­گویی به نیازهای فردی یا جمعی در حیاط، گنبدخانه و شبستان بناهای مذهبی قابل رصد کردن است. مداخله خلاقانه در بسط چشم­انداز، پیوستگی فضا و گشایش فضایی موجب اجتماع­پذیری مکان و احساس با هم بودن مؤمنین شده است. اهمیت دادن اسلام به جامعه، با هم بودن و نمایش این تجمع مبارک موجب توجه به نماز جمعه و مصلا شده است. این مقاله با ترکیبی از روش تحلیلی و تفسیری به معرفی روند تکامل الگوهای فضایی در حیاط، شبستان و گنبدخانه‌ برخی از مساجد و مدارس پرداخته است و با پیمایش و برداشت نقشه‌های طرح توسعه حرم حضرت عبدالعظیم(ع) نشان می‌دهد، در طرح توسعه با قرار گرفتن  عناصر شاخص روی محورهای حیاط و با پیوستگی منظر میان آنها، فضایی خوانا و ممتد در قالب حیاط‌ و مفصل‌های فضایی باز و نیمه باز از بست شمالی تا صحن جنوبی و فضای مصلی به­صورت هم­محور شکل گرفته است. صحن­های دیگر در اطراف گنبدخانه حرم‌های مطهر امامزادگان به صورت به هم پیوسته از طریق مفصل رواق به هم متصل شده است. معمار با تداوم بهره‌گیری از الگوهای همجواری شبستان‌ها با حیاط‌ها، سه صحن که بی­واسطه با حرم امامزادگان متصل شده‌اند را طراحی و فضایی معنوی و فرح بخشی را ایجاد کرده و سعی نموده است با خلاقیت در ارتقاء بهره­وری از فضا مراحل بالاتری از درک فضا و احساس حضور در فضای جمعی را برای مردم فراهم نماید. همانند مسجد امام اصفهان و در الگوی خُرد، صحن‌ مصلا در اتصال به ایوان و حیاط متصل به کنج‌ صحن به گشایش فضایی بیشتری رسیده است. در فضای داخلی مصلا پیوستگی فضایی، در سقف چلیپایی گنبدخانه و شبستان متصل به آن فضایی یگانه را در کف و سقف به­طور مشترک و به یک اندازه گشایش و بسط داده است. گشایش فضایی در کنار پیوستگی فضا باعث پویایی به عنوان یکی از مهمترین بخش‌های تجربه بصری در فضای گنبدخانه در جهت ایجاد تعادل ادراکی و بصری شده و باعث انبساط خاطر استفاده‌کنندگان گردیده است. مصلای حرم هم پاسخ­گو به عبادت فردی با حریم معین بوده و هم به مکانی اجتماعی با سیالیت و انعطاف­پذیری فضایی رسیده است. 

چکیده تصویری

کلیدواژه‌ها

• پایداری
• خلاقیت
• بهره وری از فضا
• پیوستگی
• اجتماع پذیری

عنوان مقاله [English]

Creative intervention based on space expansion and accessibility in sustainable patterns of Iranian architecture: the case of Abdul- Azim’s Holy Shrine (PBUH)

نویسندگان [English]

• S.M. Hashemi ¹
• R. Rezaee ²

¹ Assistant prof. of architecture, Architecture and urban design faculty, Shahid Rajaee teacher training university, Tehran, Iran.

² Student of Shahid Rajaee teacher training university, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The shrine of the Holy Imams and the Imamzadeh is a holy place for worship and understanding. Space creativity in meeting individual and collective needs in the courtyard, dome, and shabestans of religious buildings are recognizable. The creative intervention in expanding the landscape, the interconnection of space and the space openness has made the accessibility and the feeling of being together of believers. Valuing Islam to society, being together and displaying this blessed congregation led to paying attention to the Friday prayers and Mosalla. This paper introduced the evolution of space patterns in the courtyard, shabestan and dome of some mosques and schools by combining analytic and interpretive methods and a continuous and readable space was formed in the form of open and semi-open courtyards and joints from the North to the South courtyard and surveying and drawing maps of the development plan of Abdul- Azim’s (PBUH) holy shrine indicated that a continuous and readable space is formed in the form of open and semi-open courtyards and joints from the north to the south courtyard and Mosalla’s space in the development plan by placing the indicator elements on the yard and through interconnecting the scenes. Other courtyards around the dome of the holy shrines of Imamzadeh were interconnected through the hallway joint. The architect designed three courtyards directly connected to the shrine of Imamzadeh and created a spiritual and exhilarating atmosphere by continuing to utilize the neighborhoods patterns of shabestans with courtyards and strived to provide people with greater levels of understanding of space and a sense of presence in the community by promoting creativity in space efficiency. Masjid-e Imam in Isfahan and the courtyard of Mosalla in the micro-pattern reached more space openness in connecting to the porch and the courtyard attached to the apron. It expands a space continuity in Mosalla’s interior space and a unit space on the ceiling of the domed cross jointly and equally, and the shabestan attached to it. Space openness alongside space continuity is made dynamic as one of the most important parts of visual experience in dome space in order to create a perceptual and visual balance and caused the exhilaration of users. The shrine’s Mosalla is responsive to individual worship with certain privacy and to a social place with fluidity and space flexibility. 

کلیدواژه‌ها [English]

• Sustainability
• Creativity
• Space Openness
• Accessibility
• Continuity
• Courtyard
• Dome