نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ساناز سعیدی منفرد ¹
• تکتم حنایی ¹
• سوسن شیروانی مقدم ²

¹ استادیار، گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

² کارشناس ارشد، برنامه‌ریزی شهری، گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

طی دهه­های اخیر مفهوم عدالت فضایی در گستره فقر شهری و سکونتگاه­های حاشیه­ای اهمیت ویژه­ای یافته است. بی­عدالتی در نحوه توزیع خدمات و تسهیلات شهری تأثیر جبران ناپذیری را بر ساختار و ماهیت شهرها به خصوص در گسترش پهنه­های فقر شهری و شکل­گیری سکونتگاه­های حاشیه­ای می­گذارد. عدم تعادل پراکنش در خدمات در این گونه سکونتگاه­ها به شکل­گیری عدم تعادل فضایی و محرومیت ساکنان از خدمات و تسهیلات شهری و افزایش شکاف طبقاتی منجر شده است. با توجه به مفاهیم عدالت فضایی برای رفع نابرابری­های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و کاهش آسیب پذیری اقشار کم درآمد، توزیع بهینه خدمات و امکانات، توجه به نیازهای اساسی شهروندان در سکونتگاه­های حاشیه­ای موضوعی حیاتی و اجتناب ناپذیر است. در این راستا پژوهش حاضر با هدف تبیین مؤلفه­های کالبدی و عملکردی مؤثر بر عدالت فضایی در هسته­های فقر شهری کلان­شهر مشهد انجام گردیده است. این پژوهش از حیث روش کاربردی و از حیث هدف توصیفی- تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات اسنادی-کتابخانه­ای و روش­های میدانی بود. جهت تحلیل داده­ها نیز از روش­های تحلیل محتوا، روش آنتروپی شانون نسبی و رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج حاصل از آنتروپی شانون نسبی  نشان می­دهد که توزیع و پراکنش کاربری­های خدماتی در دو هسته گل­شهر و قلعه ساختمان با عدم تعادل فضایی رو به روست و از عدالت فضایی محروم هستند و هسته خواجه ربیع و التیمور در دسته برخودار و و نیمه برخودار از عدالت فضایی قرار می­گیرند. از سوی دیگر نتایج رگرسیون چند متغیره نشان دهنده این موضوع است که تنوع کالبدی مهمترین عامل اثر گذار در تحقق عدالت فضایی در سکونتگاه­های حاشیه­ای است.

کلیدواژه‌ها

• عدالت فضایی
• سکونتگاه های حاشیه ای
• آنتروپی شانون نسبی
• رگرسیون چند متغیره
• کلانشهر مشهد

عنوان مقاله [English]

Explaining the physical and functional components affecting the spatial justice in the marginal settlements of Mashhad metropolis

نویسندگان [English]

• Sanaz Saeedi Monfared ¹
• Toktam Hanaee ¹
• Sousan Shirvani Moghadam ²

¹ Assistant Prof. of Urban Design, Department of Urbanism, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.

² MA. of Urban Design, Department of Urbanism, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.

چکیده [English]

In recent decades, the concept of spatial justice has gained special importance in marginal settlements. Injustice in the distribution of urban services has caused irreparable damage to marginal settlements. The absence of radiation in services in such settlements resulted in the formation of spatial imbalance and increased class gap. Considering the concepts of spatial justice to meet social, economic, physical and optimal distribution of services and facilities, attention to basic needs of citizens in marginal settlements is critical. in this regard, the present study aimed to explain the physical and functional components affecting spatial justice in urban poverty cores of Mashhad metropolis. This research is applied in terms of practical method and in terms of descriptive - analytical purpose. data collection method - library and field methods have been used to analyze the data as well as content analysis methods, relative Shannon entropy method and multivariate regression. The results obtained by the relative Shannon entropy show that the distribution of service functions in the two nuclei of Golshahr and the Ghaleh Sakhteman are deprived of spatial equilibrium and is deprived of spatial justice, and the core of the Khaheh Rabi and Alteymour into two enjoy and semi- enjoy categories. On the other hand, the results of multivariate regression show that the physical diversity is the most important factor in realization of spatial justice in the marginal settlements.

کلیدواژه‌ها [English]

• spatial justice
• marginal settlements
• relative shannon entropy
• multivariate regression
• mashhad metropolis