نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سارا آکوچکیان ¹
• فاطمه مهدیزاده سراج ²
• سید باقر حسینی ³

¹ پژوهشگر دکتری

² استاد گروه معماری مرمت، دانشگاه علم و صنعت ایران

³ استادیار گروه معماری، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

چکیده

1- مقدمه: مطالعه‌ی حوزه‌ی کیفیت محیط به دلیل تاثیر بر آسایش ساکنین و مصرف انرژی ساختمان اهمیت دارد. همچنین به دلیل گسترش آپارتمان‌نشینی در سال‌های اخیر، ضرورت انجام مطالعاتی که به شناسایی مولفه‌های موثر بر آسایش و سلامت ساکنین در ساختمان‌های مسکونی بپردازد، افزایش یافته است. با این حال بیشتر پژوهش‌ها به بررسی عناصر محیطی چهارگانه‌ی آسایش حرارتی، صوتی، بصری و کیفیت هوا پرداخته‌اند و جنبه‌های کالبدی ساختمان کمتر مورد ارزیابی قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر شناسایی و دسته بندی عوامل کالبدی موثر بر کیفیت محیط داخلی در آپارتمان‌های مسکونی به منظور ارائه‌ی مدل وزنی این معیارها است.

2- روش تحقیق: در مرحله اول شناسایی معیارها از بررسی 127 منبع از پیشینه‌ی پژوهش صورت گرفت. 11 دسته معیار و 50 زیرمعیار در این مرحله استخراج شدند. در مرحله دوم برگزاری پنل دلفی خبرگان به منظور ارزیابی معیارهای پژوهش صورت گرفت که طی دو مرحله، 10 دسته معیار و 40 زیرمعیار برای ارزیابی نهایی مورد تایید متخصصین قرار گرفت. در مرحله سوم وزن دهی معیارها توسط روش بهترین بدترین فازی (FBWM) صورت گرفت.

3- نتایج و بحث: نتایج تحقیق مدل وزنی ضرایب تاثیر شش دسته معیار و 23 زیرمعیار کالبدی -بازشوها، هندسه و تناسبات فضا، ویژگی‌های کنترلی، چیدمان و تفکیک فضایی، نوع ساختمان و دکوراسیون داخلی و مبلمان- بر ادراک کیفیت محیط داخلی را ارائه می‌دهد. یافته‌ها نشان داد که ویژگی‌های کالبدی با وزنی نزدیک به ویژگی‌های محیطی به طور موثری بر کیفیت محیط داخلی تاثیر‌ گذارند؛ و این نشانگر آن است که ارتقای کیفیت محیط داخلی به تنهایی از فناوری‌های پیشرفته‌ی ساختمانی یا سامانه‌های کنترل محیطی ناشی نمی‌شود، بلکه به طور قابل ملاحظه‌ای تحت تاثیر طراحی و شکل ساختمان قرار دارد.

4- نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد ویژگی‌ بازشوها بیشترین تاثیر کالبدی را بر کیفیت محیط دارد. همچنین ویژگی‌های کنترلی در زمینه‌‌ی تنظیم حرارت، بازشوها، روشنایی و دید از عوامل اصلی تامین کیفیت محیط است و افراد حتی در صورت تامین مناسب شرایط محیطی، نیازمند داشتن کنترل بر شرایط خود هستند. در زمینه‌ی نوع ساختمان نیز نتایج نشان داد که با تامین سطح مناسبی از ویژگی‌های محیطی و کالبدی می‌توان تاثیرات بعضا منفی سکونت در ساختمان‌های آپارتمانی بر ادراک محیطی افراد را تعدیل کرد. از سویی تحلیل یافته‌ها نشان داد ارتفاع واحد از سطح زمین بر درجات ادراک کیفیت محیط تاثیر گذار است.

کلیدواژه‌ها

• کیفیت محیط داخلی
• ادراک ساکنین
• آپارتمان های مسکونی
• مولفه‌های کالبدی
• مدل ارزیابی وزنی

موضوعات

• معماری و شهرسازی

عنوان مقاله [English]

Weighted Model of Architectural Factors' Influence on the Indoor Environment Quality of Residential Apartments Based on Delphi and FBWM Evaluation Models

نویسندگان [English]

• Sara Akouchekian ¹
• Fatemeh Mehdizadeh Seraj ²
• Seyed Bagher Hosseini ³

¹ Ph.D. Candidate

² Professor, Department of Restoration, Faculty of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science & Technology

³ Assistant professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science & Technology

چکیده [English]

Introduction: The study of environmental quality is important due to its impact on residents' comfort and building energy consumption. Additionally, given the recent expansion of apartment living, the necessity of studies focusing on identifying the components that influence residents' comfort and health in residential buildings has increased. However, most research has predominantly focused on the four environmental elements of thermal comfort, acoustic comfort, visual comfort, and air quality, with less emphasis on the architectural aspects of buildings.



Research Objective: The aim of this study is to identify and categorize the architectural factors that affect the indoor environment quality in residential apartments to propose a weighted model of these criteria.



Research Methodology: In the first stage, criteria identification was conducted by reviewing 127 research sources, resulting in the extraction of 11 categories of criteria and 50 sub-criteria. In the second stage, a Delphi expert panel was convened to evaluate the research criteria. Through two rounds of evaluation, 10 categories of criteria and 40 sub-criteria were approved for final assessment by specialists. In the third stage, criteria weighting was performed using the Fuzzy Best Worst Method (FBWM).



Conclusion: The research findings present a weighted model of the impact coefficients of six categories and 23 architectural sub-criteria—such as openings, spatial geometry and proportions, control features, layout and spatial segregation, building type, and interior decoration and furniture—on the perception of indoor environment quality. The results indicate that architectural features significantly influence indoor environment quality, with architectural features having a weight similar to environmental features. This suggests that improving indoor environment quality is significantly influenced by building design and form, rather than solely by advanced building technologies or environmental control systems. Additionally, it was identified that the characteristics of openings have the most significant architectural impact on environmental quality. The research results also demonstrate that control features related to temperature regulation, openings, illumination, and views are key factors in ensuring environmental quality, as individuals desire control over their conditions even when environmental conditions are adequate. Regarding building type, the findings indicate that by ensuring appropriate levels of environmental and architectural features, negative effects of living in apartment buildings on individuals' environmental perception can be mitigated. Furthermore, the analysis showed that the height of the unit above ground level significantly influences the perceived quality of the environment.

کلیدواژه‌ها [English]

• Indoor Environment Quality
• Resident Perception
• Residential Apartments
• Architectural Components
• Weighted Evaluation Model