معماری و شهرسازی پایدار

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

اخبار و اعلانات

بخش داوری

روند داوری

عضویت و راهنمای پابلونز

بازشناسی مانایی ماهیت انگاره‌های قدسی در معماری اصیل اسلامی ایران مبتنی بر شناسایی هویت پایدار کالبد مساجد جامع ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران

2 استادیار، عضو گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

3 دانشیار، عضو گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

چکیده

معماری پایدار ایرانی اسلامی همیشه بر زیبایی تاکید داشته است و ایرانیان سعی کرده‌اند در معماری بناهای فاخر ماندگار خویش معانی و مفاهیم اصولی را با توجه به اندیشه‌های اسلامی متبلور نمایند. مجریان ساخت و طراحان معماری مساجد ایرانی چه در گذشته و چه در زمان حال همواره سعی داشته‌اند که در کنار ساختار سازه‌ای و کالبد ظاهری آن مساجد به عنوان یک مکان اجتماعی و برآورنده نیازهای روزمره گروه‌های اجتماعی، به آن روح و تقدس معنوی مرتبط با عالم بالا بدهند. مسئله و موضوع مطرح برای تحقیق در این خصوص این است که اندیشه و معنا چگونه با طی مراحل طراحی کالبد معماری، تجلی عینی می‌یابد؟ این پژوهش از طریق بررسی منابع کتابخانه‌ای در زمینه تحلیل معماری بناهای اسلامی به روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با بررسی کلیه متغیرهای موثر مورد تایید اسلام نمونه موردی عناصر کالبدی مسجد جامع اصفهان به قصد تعیین پاسخ مسئله مطرح فوق مورد پژوهش قرار گرفته است. دستاوردهای این پژوهش مدعی بر اثبات این ادعا است که هنر معماری اسلامی ایران جلوه‌گاه تحقق امر قدسی در کالبد فیزیکی هنر اسلامی در عین تأمین نیازهای اجتماعی در صورت و معنی است. با رعایت اصل یکپارچگی یا وحدت در عین کثرت در عملکرد لازم مساجد جامع ایران اسلامی عملا این اصل اساسی فلسفی در ضمن ماهیت محفوظ بنای مساجد جامع ایرانی بگونه ای هوشمندانه نهادینه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recognition of Durability of Sacred Images’ Nature in the Iran Islamic Traditional Architecture Based on Identification of the Stable identity of Iranian Congregational Mosques

نویسندگان [English]

  • ali sadeghi habib abad 1
  • Mohammad Sadegh Taher Tolou Del 2
  • Jamal-e-Din Mahdi Nejad 3

1

2

3

چکیده [English]

Iranian Islamic sustainable architecture has always emphasized the beauty and Iranians have tried to crystallize the underlying meanings and concepts with regard to Islamic thoughts in the architecture of fine buildings. Executives of building and architectural designers of Iranian mosques either in the past or at present always try that besides the structural construct and apparent body of mosques as a social place and fulfillers of the everyday needs of social groups, give it a spiritual sanctity and soul associated with the upper world. The issue and subject for research in this regard is how thought and sense is objectively manifested by passing the processes of architectural structural design. The study is done with a review of desk study in the field of architectural analysis of Islamic monuments by descriptive - analytical method and by studying all effective variables confirmed by Islam have examined the physical elements of Isfahan Congregational Mosque to determine the answer for the above mentioned problem. The results of this study prove the claim that Iranian Islamic architecture art is the manifestinl of fulfilling the sacred matter in the physical body of Islamic architecture art, while providing the social needs in the form and meaning. By observing the principle of integration or unity despite pluralism in required performance of Islamic Iranian congregational mosques, this basic philosophical principle is intelligently institutionalized in practice at the same time with the reserved nature of Iran's congregational mosques.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian Islamic Architecture
  • Grand Mosque of Isfahan
  • Reserved Identity
  • Holy Imagine
مراجع
احمدی، فریال و صادقی، علی‌رضا، 1389، بررسی مفهوم هویت در معماری قدسی، کتاب ماه هنر، شماره 148، ص 106.
آتشین بار، محمد، 1388، تداوم هویت در منظر شهری، باغ نظر، شماره دوازدهم، سال ششم، ص 3.
احمدی ملکی، رحمان، 1384، فرم ها و نقش‌های نمادین در مساجد ایران، هنر و معماری مسجد، به کوشش دبیرخانه ستاد عالی هماهنگی و نظارت بر کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، نشر رسانش، تهران.
اختر کاوان، مهدی، 1386، بحران در معماری و اندیشه‌ی معاصر، فصلنامه معماری و ساختمان، شماره 12.
اردلان، نادر و لاله بختیار، 1380، حس وحدت: سنت عرفانی در معماری ایرانی، ترجمه جمید شاهرخ، انتشارات اصفهان: خاک.
اهری، زهرا و سید محسن حبیبی، 1377، معماری شهری مسجد در مکتب اصفهان، دستور زبان و واژگان، مجله صفه، سال هشتم، شماره 26، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
آوینی، سید محمد، 1370، جاودانگی و هنر، مجموعه مقالات، تهران.
ایمان‌طلب، حامد و گرامی، سمیه، 1391، نسبت معنا و شکل، تطابق اندیشه معماری مسجد و فرم‌شناسی نماز، دوفصلنامه علمی-پژوهشی هنر اسلامی، شماره شانزدهم، ص 78.
برزگر، محمدرضا، 1383، بازشناسی هویت شهری، مجموعه مقالات همایش مسائل شهرسازی ایران، جلد اول: ساخت شهری، شیراز، دانشگاه شیراز، ص 197.
بلخاری قهی، حسن، 1388، مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی، سوره مهر، تهران.
بمانیان، محمدرضا، امینی، معصومه، 1390، بررسی شاخص‌های موثر در شکل‌گیری تعادل در معماری مسلمانان (نمونه موردی: مسجد جامع اصفهان)، فصلنامه علمی-پژوهشی شهر ایرانی اسلامی، شماره پنجم، ص 20.
بمانیان، محمدرضا، پورجعفر، محمدرضا، احمدی، فریال، صادقی، علیرضا،1389، بازخوانی هویت معنوی و انگاره‌های قدسی در مساجد شیعی، نشریه شیعه شناسی، شماره 30، 37-70.
بمانیان، محمدرضا، غلامی رستم، نسیم و جنت رحمت پناه، 1389، عناصر هویت ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی «نمونه موردی خانه رسولیان یزد»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، شماره 13، ص 63.
بورکهارت، تیتوس، 1365، هنر اسلامی، زبان و بیان، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، انتشارات سروش، چاپ اول.
بورکهارت، تیتوس، 1369، دیباجه هنر اسلامی: زبان و بیان، ترجمه: مسعود رجب نیا، انتشارات سروش، تهران.
بورکهارت، تیتوس، 1372، نظری به اصول و فلسفه هنر اسلامی، ترجمه غلامرضا اعوانی، مبانی هنر معنوی (مجموعه مقالات)، انتشارات حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، تهران.
بورکهارت، تیتوس، 1373، جاودانگی و هنر، ترجمه: سید محمد آوینی، برگ، تهران.
پاکزاد، جهانشاه، بزرگ، حمیده، 1393، الفبای روانشناسی محیط برای طراحان، تهران، انتشارات آرمان‌شهر، چاپ دوم.
حاتم. غلامعلی و نفیسه استیری، 1388، بررسی تزیینات آجرکاری در مناره خسروجرد سبزوار، دوفصل نامه تخصصی هنرهای تجسمی نقش مایه، شماره 3، 52-45.
خسروجردی، نرجس و مسعود محمودی، 1393، مسجد و باززنده سازی معانی، مفاهیم و نمادهای ایرانی-اسلامی، مجموعه مقالات همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت خوانش هویت ایرانی –اسلامی، مشهد، 29 آبان.
 رحمتی، سمیه، 1392، هنر دینی و تجلی آن در معماری مساجد دوره سلجوقی با استناد به مسجد جامع اصفهان، اولین کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه‌ی دینی، مرکز راهبردی مهندسی فرهنگی استان بوشهر- موسسه سفیران فرهنگی مبین.
رضایی، علی، 1382، جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی، ثقلین، قم.
رضوی پور، مریم سادات، ذاکری، محمدمهدی، اجباری، احسان، 1391، هویت ایرانی اسلامی شهر تهران در گذر زمان، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 51
رئیس سمیعی، محمدمهدی، 1381، تأویل و کاربرد نظریه مراتب وجود در معماری، مجموعه مقالات حکمت متعالیه و فلسفه معاصر جهان، بنیاد حکت اسلامی صدرا، تهران.
زمانی، هاجر، 1387، تأثیرپذیری تزئینات کلیساهای اصفهان از معماری دوره صفوی، دو فصلنامه هنر اسلامی، شماره 8، موسسه مطالعات هنر اسلامی، تهران.
زمرشیدی، حسین، 1374، مسجد در معماری ایران، انتشارات کیهان تهران.
سعدیان. امین، قلی. مجتبی. زمانی. احسان، انصاری. مجتبی، 1390، بازشناخت چگونگی شکل‌گیری گنبد اورچین با تاکید بر ساختار هندسی و معماری، فصل‌نامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 5، 65-47.
طریقی، سید محمد، 1376، ویژگی‌های معماری مساجد اسلامی، فصلنامه هنر، شماره 33، ویژه‌نامه مسجد.
علیزاده بیرجندی، زهرا، 1390، تحلیل نشانه شناسی صورت و معنا در معماری مساجد، فصلنامه ادبیات و هنر دینی، شماره دوم.
فرشیدنیک. فرزانه، افهمی. رضا، آیت اللهی. حبیب الله، 1388، نشانه شناسی قالی محرابی: بازتاب معماری مسجد در نقش فرش، فصل‌نامه علمی پژوهشی انجمن علمی فرش ایران، شماره 14، 9-25.
کاستلز، مانوئل، 1380، عصر اطلاعات؛ اقتصاد؛ جامعه و فرهنگ، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، انتشارات طرح نو.
کاظم پور، زینب و علی‌اکبری، 1392، ظهور مجدد گنبد در معماری ایران پس از اسلام و تجلی باورهای اعتقادی و مفاهیم عرفانی در آن، کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری، تبریز، ایران.
کالن، گوردون، 1377، منظر شهری، منوچهر طبیبیان، تهران، آگاه، ص 78.
لاکویان، آپرودیسیو، 1364، خانه‌سازی در جهان سوم، ترجمه مینو رفیعی، تهران، وزارت برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی و انتشار، چاپ اول.
لینچ، کوین، 1376، تئوری شکل خوب شهر، حسین بحرینی، تهران، دانشگاه تهران، ص 105.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد، یاری، فهیمه، پرویزی، قامت، دهقانی، صهیب، 1392، تحول در آموزش معماری در تعامل دوسویه با تاریخ و فناوری، نشریه معماری و شهر پایدار، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، سال اول، شماره دوم، 63- 55.
محمدی. جمال، مویدفر. سعیده، صفرآبادی. اعظم،1391، شهر اسلامی: شهری ورای گنبد و مناره، فصل‌نامه شهر ایرانی اسلامی، شماره 9، 36-25.
معماریان، غلامحسین،1384، سیری در مبانی نظری معماری، انتشارات سروش دانش.
مهدی نژاد. جمال‌الدین و علی صادقی حبیب آباد، 1394، استفساری بر اسفار اربعه و حکمت متعالیه صدرالمتالهین در معماری مساجد اسلامی، اولین کنفرانس علمی پژوهشی افق‌های نوین در معماری و شهرسازی ایران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
موثقی، رامین، آیرملو، سحر، (1385)، عناصر هویت فرهنگی در شهر، اولین همایش بین‌المللی شهر تبریز، سازمان عمران شهرداری همدان، صص 4-2. 
مهدوی‌نژاد، محمدجواد و بهرامی، منیره، 1393، نسبت یادمان‌گرایی و پایداری در معماری معاصر ایران، نشریه معماری و شهر پایدار، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، سال دوم، شماره اول، 56-43.
نصر، سید حسین و قاسمیان، رحیم، 1375، هنر و معنویت اسلامی، ترجمه: رحیم قاسمیان، تهران، دفتر مطالعات دینی هنر.
نصر، سید حسین،1375، هنر و معنویت اسلامی، انتشارات دفتر مطالعات دینی، رحیم قاسمیان، تهران.
نظیف، حسن، 1392، پایداری اندام‌های ایرانی در گذار از دوره اسلامی، فصل‌نامه هنر و معماری باغ نظر، شماره 24، 57-68.
نقی زاده، محمد، 1378، مسجد کالبد مسلط بر مجتمع اسلامی، مجموعه مقالات همایش معماری مسجد گذشته، حال، آینده، دانشگاه تهران.
نوایی، کامبیز و همکاران، 1377، مسجد؛ تمثال انسان کامل، مجله صفه، سال هشتم، شماره 26، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
معماری و شهرسازی پایدار
دوره 4، شماره 2
اسفند 1395
صفحه 17-30
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار