نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• پگاه پایه دار اردکانی ¹
• یوسف گرجی مهلبانی ²
• عبدالحمید قنبران ³

¹ دانشجوی دکتری، معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

² استاد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره، قزوین، ایران.

³ دانشیار، معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

چکیده

چکیده: در پژوهش‌های بسیاری بر بهره‌گیری از نور روز در فضاهای داخلی، به دلیل مزایا و تأثیرات مثبت آن تأکید شده است. یکی از مهم‌ترین این تأثیرات، تجربه‌های گوناگونی است که کاربران در برخورد با متغیرهای وابسته به نور روز دارند. هدف از پژوهش حاضر شناخت روش‌ها، معیارها و ابزارهای قابل اتکا برای سنجش تجربه‌ی فضایی کاربران (متغیر وابسته) در مقابل متغیرهای مستقل وابسته به نور روز است و با بهره‌گیری از روش کیفیِ مرور ساختاریافته، به توصیف، تحلیل و ترکیب مقالات پژوهشی و معتبر موجود، از سال 2012 تا ماه جولای سال 2023 می‌پردازد. یافته‌های حاصل نشان می‌دهد که می‌توان تجربه‌ی انسان در مقابل نور روز را در شش گروه فیزیولوژیکی، نوروفیزیولوژیکی، هیجانی، رفتاری-انگیزشی، شناختی و بصری تقسیم‌بندی کرد که پژوهشگران برای سنجش آنها از روش‌های پیمایشی، آزمایشگاهی، مشاهده‌ای، بررسی موردی و یا ترکیب آنها استفاده کرده‌اند. پرکاربردترین ابزار در روش پیمایشی پرسشنامه‌های خودارزیابی هستند، اما سنجش تجربه‌های عینی فیزیولوژیکی و نوروفیزیولوژیکی، امکان بهره‌مندی از ابزارها و حسگرهایی را به وجود آورده است که موجب ارتباط میان معماری و حوزه‌های مختلف علوم زیست‌-پزشکی بخصوص علوم اعصاب شده است. در این روش داده‌های حاصل از سنجش فعالیت‌های مغزی، وضعیت قلب، پوست، حرکات چشم و سر، با بکارگیری حسگرهای EEG، ECG، GSR، PPG ، ردیابی چشم و سر به هیجانات فرد و کسب تجربه‌‌ی معماری نسبت داده شده است. در مقالات مورد بررسی بیشترین تمایل پژوهشگران به استفاده از فناوری‌های مرتبط با واقعیت مجازی و تصاویر رندر 360 درجه برای نمایش محرک به آزمون‌شوندگان است. همچنین به نظر می‌رسد بکارگیری یادگیری ماشینی و الگوریتم‌های آن برای تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده، به منظور ایجاد مدل‌های پیش‌بینی رفتارها و تجربیات فضایی انسان‌ها در مطالعات نور روز رو به گسترش است. بطور کلی نتایج حاصل از این تحقیق می‌تواند با مرور و تحلیل دستاوردهای امروز و بسترهای موجود برای تحقیقات آینده، زمینه‌ساز انجام مطالعات گسترده در این زمینه شود.

کلیدواژه‌ها

• تجربه‌ی معماری
• نور روز
• مرور ساختاریافته
• علوم اعصاب

موضوعات

• معماری و شهرسازی

عنوان مقاله [English]

Methods and Criteria for Architectural Experience Assessment in Daylight Studies

نویسندگان [English]

• Pegah Payedar-Ardakani ¹
• Yousef Gorji-Mahlabani ²
• Abdul Hamid Ghanbaran ³

¹ PhD candidate, of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran

² Full Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.

³ Associate Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Many studies have emphasized the use of daylight in the interior, due to its benefits and positive effects; one of the most significant of which is the users' various experiences of daylight-dependent factors. The present study aims to identify reliable methods, criteria, and tools to assess the users’ spatial experience (dependent variable) of daylight-dependent factors (independent variables). To this end, the qualitative method of structured review is applied to describe, analyze, and combine the existing authentic research published from 2012 to July, 2023. The findings reveal that the human experience of daylight can be divided into six physiological, neurophysiological, emotional, behavioral-motivational, cognitive, and visual groups, and researchers assess them through surveys, experiments, observations, case study or a combination of them. Self-assessment questionnaires are the most widely used tools in the survey method. However, assessing physiological and neurophysiological objective experiences has provided the opportunity to apply tools and sensors making it possible to integrate architecture with various fields of biomedical sciences, particularly neuroscience. In this method, the data obtained from the assessment of brain activities, heart status, skin, eye and head movements using sensors such as EEG, ECG, GSR, PPG, and eye and head tracking devices, are attributed to the person’s emotions and his acquisition of architectural experience. In the reviewed articles, researchers mostly tend to use technologies related to virtual reality and 360-degree rendering of images to show the stimuli to the subjects. Also, it seems that the use of machine learning and its algorithms to analyze the collected data, in order to create prediction models of human behaviors and spatial experiences in daylight studies, is expanding. Reviewing and analyzing today’s achievements and the existing platforms for future research, as the results of the present study, can ground extensive studies in this field.

کلیدواژه‌ها [English]

• Architectural experience
• daylight
• systematic review
• neuroscience